Tại sao giá dầu âm?

Thị trường hàng hóa phái sinh luôn đầy rẫy biến động, nhưng ít ai ngờ rằng ngày 20/4/2020 sẽ đi vào lịch sử khi giá dầu thô WTI của Mỹ bất ngờ chạm ngưỡng âm – một sự kiện gây chấn động toàn cầu. Vậy đâu là nguyên nhân khiến giá dầu âm, và chúng ta cần rút ra bài học gì từ sự kiện này? Bài viết dưới đây sẽ giải thích chi tiết, phân tích chuyên sâu để làm rõ hiện tượng chưa từng có trong lịch sử này.

Nhu Cầu Năng Lượng Sụt Giảm Nghiêm Trọng

Đại dịch Covid-19 đã làm tê liệt các hoạt động kinh tế trên toàn cầu khi nhiều quốc gia áp dụng biện pháp phong tỏa và giãn cách xã hội. Những ngành tiêu thụ nhiều năng lượng như hàng không, vận tải, du lịch… ngưng hoạt động trong thời gian dài, kéo theo nhu cầu về dầu thô giảm mạnh.

ảnh hưởng Covid-19 tới giá dầu
Covid-19 ảnh hưởng nghiêm trọng tới nhu cầu năng lượng.

Hệ quả là kho dự trữ dầu thô tại nhiều quốc gia, đặc biệt ở Mỹ, rơi vào tình trạng quá tải. Theo Cơ quan Năng lượng Quốc tế (IEA), nhu cầu dầu toàn cầu vào tháng 4/2020 chỉ đạt 29 triệu thùng/ngày, mức thấp nhất kể từ năm 1995, trong khi đó sản lượng dầu khai thác vẫn duy trì ở ngưỡng cao.

Sự Hụt Hẫng Trong Các Biện Pháp Ứng Phó

Dù OPEC+ đã nỗ lực đạt được thỏa thuận lịch sử vào tháng 4/2020 để cắt giảm 9,7 triệu thùng dầu/ngày, biện pháp này vẫn không đủ để bù đắp sự sụt giảm nghiêm trọng về nhu cầu tiêu thụ. Các giếng dầu tiếp tục hoạt động, đẩy lượng dầu sản xuất ra thị trường vượt xa khả năng lưu trữ.

Giới Đầu Cơ Bán Tháo Hợp Đồng Tương Lai

Thị trường dầu thô không chỉ bị chi phối bởi nguồn cung và cầu thực tế, mà còn phụ thuộc vào giao dịch hợp đồng tương lai – một công cụ tài chính phổ biến trong ngành. Khi hợp đồng tương lai tháng 5/2020 gần đến ngày hết hạn (21/4/2020), các nhà đầu tư đầu cơ đồng loạt bán tháo thay vì giữ lại.

giá dầu âm do hợp đồng tương lai
Hợp đồng tương lai tháng 5/2020 đóng vai trò quan trọng dẫn tới giá dầu âm.

Lý do nằm ở bản chất hợp đồng: nếu giữ đến khi đáo hạn, nhà đầu tư sẽ phải nhận dầu vật chất thay vì giao dịch giấy tờ. Tuy nhiên, với thực trạng kho chứa ở Mỹ gần như đã “đầy kín”, không ai muốn nhận dầu. Sự hoảng loạn khiến giá hợp đồng tháng 5 giảm kỷ lục, chạm mức âm 37,63 USD/thùng – tức người bán phải trả tiền cho người mua giúp họ “tiêu thụ” dầu.

Chênh Lệch Giá Lớn Giữa Các Hợp Đồng

Sự kiện giá dầu âm cũng phản ánh chênh lệch lớn giữa giá giao ngay và giá hợp đồng tương lai dài hạn. Theo chuyên gia Jeff Kilburg từ KKM Financial, chênh lệch giá giữa hợp đồng tháng 5 và tháng 6/2020 đã đạt mức kỷ lục, một phần vì niềm tin rằng giá dầu sẽ tăng trong tương lai khi nhu cầu hồi phục và kho lưu trữ có thể cải thiện.

Chi Phí Lưu Trữ – Một Áp Lực Khổng Lồ

Với ngành dầu khí, chi phí lưu trữ và vận chuyển dầu thô cũng là một yếu tố “đè nặng” khi nhu cầu giảm mạnh. Các kho dự trữ dầu ở Mỹ, đặc biệt tại trung tâm lưu trữ Cushing, Oklahoma, gần như đã đạt công suất tối đa. Điều này khiến giá lưu kho tăng mạnh.

khó khăn lưu trữ dầu
Chi phí lưu trữ dầu thô tăng cao dẫn tới giá dầu âm.

Thay vì tốn chi phí khổng lồ để lưu giữ dầu, các nhà sản xuất chọn cách giảm thiểu thiệt hại bằng cách trả tiền để đẩy dầu ra khỏi kho. Dù tình huống này được xem là biện pháp tạm thời, nhưng nó lại thể hiện rõ ràng sự mất cân đối nghiêm trọng giữa cung và cầu trong ngành dầu khí.

Sự Khác Biệt Giữa Dầu WTI và Dầu Brent

Một yếu tố khác cũng cần đề cập là sự khác biệt giữa hai loại dầu thô chính: WTI (Tây Texas Intermediate) và Brent (biển Bắc). Trong khi dầu WTI giao dịch chủ yếu ở Mỹ và phụ thuộc nhiều vào cơ sở hạ tầng lưu trữ trên đất liền, dầu Brent có khả năng tiếp cận dễ dàng với các tàu vận tải quốc tế, khiến nó ít bị tác động hơn trong giai đoạn này.

khai thác dầu Brent và WTI
Điều kiện địa lý khác biệt giúp dầu Brent ít chịu áp lực hơn so với dầu WTI.

Bài Học Từ Sự Kiện Giá Dầu Âm

Sự kiện giá dầu âm không chỉ gây sốc mà còn mang lại những bài học quý giá cho ngành năng lượng:

• Cân bằng giữa sản xuất và nhu cầu: Các nhà sản xuất cần có chiến lược ứng phó linh hoạt để xử lý khủng hoảng khi nhu cầu giảm mạnh.
• Tăng cường hiệu quả lưu trữ: Việc đầu tư vào năng lực lưu trữ tại các quốc gia khai thác dầu là cần thiết nhằm giảm áp lực khi thị trường gặp khó khăn.
• Quản lý rủi ro tài chính: Giao dịch hợp đồng tương lai cần được quản lý cẩn thận để tránh những biến động tiêu cực làm tổn hại đến doanh nghiệp và nhà đầu tư.

Kết Luận

Hiện tượng giá dầu âm vào tháng 4/2020 là một “bài học đau thương” cho cả ngành dầu khí và thị trường tài chính. Đây là kết quả của sự mất cân đối nghiêm trọng giữa cung và cầu, tác động của đại dịch Covid-19 và những vấn đề nội tại trong quản lý năng lực lưu trữ.

Dù giá dầu đã phục hồi sau đó, sự kiện này nhắc nhở chúng ta rằng thị trường hàng hóa phái sinh có thể biến động mạnh và khó lường. Các nhà đầu tư cần trang bị kiến thức và chiến lược phù hợp để ứng phó với những rủi ro tiềm ẩn, còn ngành năng lượng cần chuẩn bị tốt hơn cho những thách thức trong tương lai.