Đầu tư hàng hóa phái sinh đã và đang trở thành một trong những kênh đầu tư hấp dẫn bậc nhất, được nhiều nhà đầu tư Việt Nam quan tâm trong thời gian gần đây. Tuy nhiên, để tham gia thị trường này một cách chuyên nghiệp, điều đầu tiên mà nhà đầu tư cần nắm rõ chính là các thuật ngữ quan trọng. Vậy hàng hóa phái sinh là gì? Và đâu là các thuật ngữ mà bạn không thể bỏ qua khi giao dịch trên thị trường này? Hãy cùng khám phá ngay!
Hàng hóa phái sinh là gì?
Hàng hóa phái sinh là hình thức giao dịch dựa trên các hợp đồng mua bán, trong đó nhà đầu tư thực hiện mua hoặc bán một khối lượng hàng hóa nhất định theo giá được xác định từ trước. Việc giao nhận hàng hóa sẽ được thực hiện vào một thời điểm cụ thể trong tương lai.
Giao dịch hàng hóa phái sinh không chỉ cho phép nhà đầu tư kiếm lời nhờ sự biến động giá, mà còn giúp các doanh nghiệp sản xuất hoặc người nông dân xác định giá trước cho sản phẩm, tối ưu hóa kế hoạch kinh doanh. Đây cũng là giải pháp giảm thiểu rủi ro do biến động giá thị trường.
Hàng hóa phái sinh – Khái niệm cơ bản
Các thuật ngữ quan trọng trong giao dịch hàng hóa phái sinh
Dưới đây là danh sách những thuật ngữ cơ bản và cần thiết mà bất kỳ nhà đầu tư nào tham gia thị trường hàng hóa phái sinh cũng đều cần am hiểu.
1. Thị trường giao ngay (Spot market)
Thị trường giao ngay là nơi thực hiện các giao dịch mua, thanh toán và nhận hàng hóa ngay tại thời điểm giao dịch. Đây là dạng thị trường cơ bản, nơi giá trị hàng hóa được xác định tức thời.
2. Đặc tả hợp đồng
Đây là tài liệu chi tiết được quy định bởi Sở Giao dịch Hàng hóa Việt Nam (MXV), mô tả các thông số quan trọng của hợp đồng tương lai. Đặc tả hợp đồng bao gồm: loại hàng hóa, kích cỡ hợp đồng, biên độ giá, bước giá, ngày đáo hạn, ký quỹ…
3. Độ lớn hợp đồng
Thuật ngữ này đề cập đến khối lượng hàng hóa được giao dịch trong mỗi hợp đồng. Độ lớn hợp đồng giúp nhà đầu tư xác định lượng tài sản cơ sở cần phải giao nhận hoặc thanh toán.
4. Các loại hợp đồng trong giao dịch hàng hóa phái sinh
Hiện tại, thị trường hàng hóa phái sinh có 4 loại hợp đồng chính mà nhà đầu tư cần biết:
-
Hợp đồng kỳ hạn (Forward Contract): Đây là hợp đồng giữa hai bên, quy định giao dịch được thực hiện tại một thời điểm xác định trong tương lai. Điểm khác biệt là hợp đồng này không theo khuôn mẫu chuẩn hóa.
-
Hợp đồng tương lai (Future Contract): Là hợp đồng kỳ hạn nhưng được chuẩn hóa và giao dịch qua Sở Giao dịch Hàng hóa. Thời điểm giao nhận và các điều kiện đều được quy chuẩn.
-
Hợp đồng quyền chọn (Option Contract): Người sở hữu hợp đồng này có quyền chọn mua hoặc bán hàng hóa ở mức giá nhất định, nhưng không bắt buộc phải thực hiện.
-
Hợp đồng hoán đổi (Swap Contract): Là hợp đồng pháp lý, cam kết trao đổi tài sản hoặc dòng tiền giữa hai bên trong một khoảng thời gian theo thỏa thuận.
Các loại hợp đồng trong giao dịch hàng hóa phái sinh
5. Tài khoản giao dịch hàng hóa
Tài khoản này được mở tại thành viên kinh doanh để thực hiện các giao dịch hàng hóa phái sinh. Nó quản lý:
- Tài sản ký quỹ
- Hàng hóa được giao dịch
- Lãi/lỗ vị thế hàng ngày
- Nghĩa vụ hợp đồng của nhà đầu tư
6. Mức ký quỹ
Mức ký quỹ là số tiền mà nhà đầu tư cần nộp vào tài khoản để đảm bảo khả năng thanh toán khi giao dịch hàng hóa phái sinh. Có hai loại mức ký quỹ:
- Mức ký quỹ ban đầu: Đây là khoản tiền tối thiểu cần để mở vị thế giao dịch.
- Mức ký quỹ duy trì: Là mức tiền tối thiểu nhà đầu tư phải duy trì trong tài khoản để giữ vị thế giao dịch.
Mức ký quỹ trong giao dịch hàng hóa phái sinh
7. Hàng hóa cơ sở
Hàng hóa cơ sở được phân loại thành 4 nhóm chính:
- Nông sản: Lúa mì, ngô, cà phê, cacao…
- Kim loại: Đồng, nhôm, chì, thiếc…
- Năng lượng: Dầu thô, xăng pha chế, khí gas thiên nhiên…
- Nguyên liệu công nghiệp: Cao su, bông, cà phê robusta…
Danh mục hàng hóa cơ sở trên thị trường phái sinh
8. Biên độ dao động giá
Là khoảng chênh lệch tối đa mà giá hợp đồng có thể dao động trong một ngày giao dịch, được quy định riêng cho từng loại hàng hóa.
9. Giá khớp lệnh
Là mức giá được hệ thống giao dịch ghi nhận khi lệnh mua và lệnh bán khớp nhau.
10. Bước giá
Khoảng chênh lệch nhỏ nhất giữa hai mức giá liền kề trong mỗi giao dịch. Ví dụ: Nếu bước giá là 5, một hợp đồng chỉ có thể được giao dịch ở mức giá chênh lệch như 100, 105, 110…
11. Vị thế
Vị thế được hiểu là trạng thái của nhà giao dịch khi nắm giữ các hợp đồng:
- Vị thế mở: Là tổng số hợp đồng mà nhà đầu tư đang sở hữu, nhưng chưa thực hiện tất toán.
- Vị thế đóng: Là trạng thái khi nhà đầu tư tất toán hợp đồng bằng cách thực hiện lệnh ngược lại với vị thế mở.
12. Ngày niêm yết và ngày thông báo đầu tiên
- Ngày niêm yết: Là ngày hợp đồng tương lai bắt đầu được đưa vào giao dịch.
- Ngày thông báo đầu tiên: Là thời điểm bắt đầu quá trình giao nhận tài sản cơ sở giữa các bên.
13. Các loại lệnh giao dịch cơ bản
- Lệnh thị trường (Market Order): Mua/bán ngay với giá thị trường hiện tại.
- Lệnh giới hạn (Limit Order): Chỉ thực hiện tại mức giá mà nhà đầu tư mong muốn.
- Lệnh dừng (Stop Order): Kích hoạt lệnh thị trường khi giá chạm ngưỡng đã đặt.
- Lệnh dừng giới hạn (Stop Limit Order): Kích hoạt lệnh giới hạn khi giá đạt mức đã định.
Kết luận: Hiểu đúng để đầu tư hiệu quả
Những thuật ngữ trên đây là nền tảng giúp các nhà đầu tư giao dịch hàng hóa phái sinh một cách hiệu quả và chuyên nghiệp. Việc nắm bắt các khái niệm này không chỉ giúp bạn hiểu rõ cách thị trường hoạt động mà còn là bước đệm để tối ưu hóa lợi nhuận và giảm thiểu rủi ro.
Nếu bạn đang tìm kiếm một kênh đầu tư mới mẻ và có nhiều tiềm năng, hãy cân nhắc thị trường hàng hóa phái sinh. Đừng quên liên tục cập nhật kiến thức và nâng cao kỹ năng để trở thành một nhà đầu tư thông thái. Hãy bắt đầu hành trình đầu tư của bạn ngay hôm nay!
